Leczenie OBS – obturacyjny bezdech senny

Wbrew pozorom bezdech senny jest powszechnie występującą dolegliwością. Dane epidemiologiczne wskazują, że w Polsce cierpi na niego ponad 11% mężczyzn i prawie 3,5% kobiet. Uważa się, że odsetek ten będzie rósł ze względu na zmieniający się styl życia ludzi, który skutkuje m.in. nadwagą, otyłością i używkami.

Czym jest obturacyjny bezdech senny?

Jest to choroba, która charakteryzuje się powtarzającymi się epizodami spłycenia lub zatrzymania oddechu w czasie snu. Jednej nocy może zdarzyć się ich nawet kilkadziesiąt. W ich trakcie nie dochodzi do zatrzymania pracy mięśni oddechowych i przerwy w dopływie impulsów nerwowych (co charakteryzuje centralny bezdech senny). Skutkiem bezdechu jest ograniczenie przepływu krwi do tkanek, co ma poważne konsekwencje. Choroba ta, chociaż przez wielu jest bagatelizowana, stanowi zagrożenie zdrowia i życia.

Zgodnie z definicją bezdech oznacza zatrzymanie oddechu na minimum 10 sekund. Natomiast spłycenie oznacza ograniczenie ilości wdychanego powietrza o ponad 50%. Należy pamiętać, że oba objawy pojawiają się również u osób zdrowych – najczęściej w czasie zasypiania. Za normę uważa się do 5 bezdechów w czasie jednej godziny snu.

Podsumowując, mianem bezdechu sennego określa się:

• występowanie przerw między kolejnymi oddechami, które trwają powyżej 10 sekund;
• spadek przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe poniżej 50% wartości przepływu wyjściowego;
• spadek saturacji o ponad 4%.

Obturacyjny bezdech senny może mieć różny stopień ciężkości. To od niego w głównej mierze zależy liczba epizodów bezdechu w czasie snu.

Skąd bierze się OBS?

Przyczyną choroby jest zatrzymanie przepływu powietrza związane ze zwężeniem lub zamykaniem się światła górnych dróg oddechowych – na poziomie gardła. Dochodzi do tego na skutek spadku napięcia mięśni w jego obrębie. Zablokowanie powietrza może też wynikać ze zwiotczenia języka, języczka i podniebienia miękkiego lub ucisku na gardło.

W czasie bezdechu sennego tlen przestaje dopływać do płuc. W efekcie w organizmie wzrasta poziom dwutlenku węgla. Dochodzi też do wzmożonej pracy mięśni oddechowych.

Obturacyjny bezdech senny – czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka bezdechu sennego należą:

• nadwaga i otyłość (nadmierna tkanka tłuszczowa w obrębie szyi uciska na gardło i powoduje zmniejszenie jego światła; przyrost masy ciała o 10% zwiększa ryzyko OBS 6-krotnie),
• palenie papierosów,
• picie alkoholu w godzinach wieczornych (alkohol powoduje zwiotczenie mięśni),
• stosowanie leków nasennych,
• pozycja leżąca na wznak.

Zespół bezdechu sennego może pojawić się także na skutek niektórych chorób oraz zmian anatomicznych w obrębie twarzoczaszki. Zalicza się do nich:

• przerost migdałków podniebiennych,
• skrzywienie przegrody nosa,
• zbyt mała i cofnięta żuchwa,
• deformacje twarzoczaszki spowodowane czynnikami genetycznymi lub urazami mechanicznymi,
• długi języczek,
• duży język,
• przerost małżowin nosowych,
• krótka szyja,
• duży obwód szyi (powyżej 43 cm u mężczyzn i powyżej 40 cm u kobiet),
• niedoczynność tarczycy,
• akromegalia,
• przyjmowanie leków zmniejszających napięcie mięśniowe.

Na wystąpienie obturacyjnego bezdechu sennego są szczególnie narażeni mężczyźni po 40. roku życia oraz kobiety po menopauzie.

Objawy bezdechu sennego

Objawy bezdechu sennego są najczęściej obserwowane przez osoby bliskie. Należą do nich zauważalne okresy bez oddechu w czasie snu, zwiększona aktywność ruchowa, a także głośne i nieregularne chrapanie. Chory może zaobserwować u siebie następujące dolegliwości:

• duszność i dławienie się w czasie snu,
• przebudzenie się z uczuciem braku powietrza i trudnościami z wykonaniem wdechu,
• wzmożoną potliwość,
• kołatanie serca i ból w klatce piersiowej,
• suchość w jamie ustnej,
• nagłe wybudzenia ze snu (często z towarzyszącym lękiem),
• problemy ze snem po wybudzeniu się.

Obturacyjny bezdech senny ma znaczący wpływ na funkcjonowanie osoby chorej w czasie dnia. Po obudzeniu się również pojawiają się objawy związane ze schorzeniem. Należą do nich:

• poranne bóle głowy,
• uczucie zmęczenia i braku odpoczynku,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• nadmierna senność,
• rozdrażnienie,
• uczucie niepokoju,
• wahania nastroju,
• spadek libido.

Osoby z obturacyjnym bezdechem sennym mogą także cierpieć na bezsenność. Często pojawia się lęk przed zasypianiem. Chorzy boją się doświadczyć ponownego uczucia duszności.

Obturacyjny bezdech senny – diagnostyka

Bezdech senny jest schorzeniem, którego nie można lekceważyć. Zaobserwowanie u siebie powyższych objawów jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej. Chorzy mogą zgłosić się m.in. do Laboratorium Snu, gdzie przeprowadzana jest kompleksowa diagnostyka.

Zwykle konieczna jest konsultacja laryngologiczna i pulmonologiczna. Najdokładniejszym badaniem snu jest polisomnografia. Polega ona na monitorowaniu przepływu powietrza, czynności mózgu (EEG) i układu krążenia w czasie snu pacjenta. Analiza trwa przez całą noc. Nieco prostszym badaniem jest poligrafia snu, która nie obejmuje EEG.

Leczenie obturacyjnego bezdechu sennego

Leczenie bezdechu sennego składa się z wielu działań. Ich rodzaj zależy od stopnia zaawansowania zaburzenia oraz jego przyczyny. Bardzo ważnym elementem jest dbanie o prawidłową masę ciała, co przekłada się na zmianę stylu życia (zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, nauka radzenia sobie ze stresem). Chorzy powinni zachować całkowitą abstynencję alkoholową.

Najskuteczniejszą metodą leczenia jest CPAP, czyli wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych. Służy do tego specjalny aparat, który zakłada się na nos. Dzięki niemu drogi oddechowe pozostają drożne w czasie snu, a bezdechy nie pojawiają się. Ma to ogromny wpływ na poprawę samopoczucia i jakości życia pacjenta. Terapię można uzupełnić o leczenie ortodontyczne, plastykę przegrody nosa, usunięcie migdałków podniebiennych.

Jak poprawić jakość snu?

Przy OBS ważne jest podjęcie działań, które pozwalają poprawić jakość snu. Konieczne jest dbanie o higienę snu. W jej zakres wchodzi m.in. prowadzenie regularnego trybu życia, chodzenie spać i wstawanie o tej samej godzinie, pozbycie się z sypialni sprzętu elektronicznego, ograniczenie czasu spędzanego w łóżku i zadbanie o klimat w sypialni (odpowiednia temperatura, wilgotność powietrza, przewietrzenie pomieszczenia). Istotne jest także ograniczenie używek i spożycia kofeiny.

Jakie są powikłania obturacyjnego bezdechu sennego?

Nieleczony bezdech senny skutkuje nie tylko pogorszeniem się jakości życia chorego, ale także zaburzeniami zdrowia. Do powikłań zalicza się:

• nadciśnienie tętnicze,
• zwiększone ryzyko choroby niedokrwiennej serca,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• nadciśnienie płucne,
• napady niedokrwienia mózgu lub udar mózgu,
• zaburzenia rytmu serca,
• zwiększone ryzyko zawału serca,
• zespół metaboliczny i cukrzyca typu II,
• depresję,
• nagły zgon.

Ze względu na nadmierną senność i zaburzenia koncentracji wzrasta ryzyko wypadków komunikacyjnych, wypadków przy pracy i urazów. Z tego powodu część osób musi zrezygnować ze swojej dotychczasowej pracy zawodowej (dotyczy to szczególnie kierowców).