Światowy Dzień Walki z Wirusowym Zapaleniem Wątroby – jakie są objawy choroby i jak się przed nią uchronić?

Wirusowe zapalenia wątroby to grupa chorób, które prowadzą do uszkodzenia wątroby. Niestety, wiele osób nie zdaje sobie sprawy z zakażenia, ponieważ bardzo często nie pojawiają się żadne objawy. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, konieczne jest przestrzeganie zasad profilaktyki. Sprawdź, czym charakteryzuje się wirusowe zapalenie wątroby i jak się przed nim chronić.

Każdego roku 28 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Wirusowym Zapaleniem Wątroby. Został on ustanowiony w 2010 roku przez Światową Organizację Zdrowia. Data została wybrana nieprzypadkowo – jest to upamiętnienie urodzin amerykańskiego lekarza, Barucha Samuela Blumberga. Uczony zidentyfikował wirusa zapalenia wątroby typu B, za co otrzymał Nagrodę Nobla. Światowy Dzień Walki z Wirusowym Zapaleniem Wątroby ma na celu podniesienie świadomości społeczeństwa na temat choroby, jej przyczyn, konsekwencji i profilaktyki.

Wirusowe zapalenie wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby to choroba zakaźna, która procesami patologicznymi obejmuje wątrobę. W ich wyniku dochodzi do stopniowego uszkodzenia tego narządu. W efekcie przestaje on pełnić swoją funkcję. Często pojawiają się także powikłania, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.

Wirusowe zapalenie wątroby wywołane jest przez zakażenie wirusem hepatotropowym. Do tej grupy zalicza się wirusa zapalenia wątroby typu A, B, C, D, E i G. Najczęściej występują pierwsze 3. Oprócz tego chorobę mogą wywołać wirusy niehepatotropowe – m.in. wirusy grypy, wirus opryszczki pospolitej, wirus świnki, wirus różyczki.

Statystyki dotyczące wirusowego zapalenia wątroby są zatrważające. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że styczność z wirusem około 2,3 miliarda ludzi. Każdego roku umiera 1,4 miliona osób [1]. Za 90% zgonów odpowiada wirusowe zapalenie wątroby typu C i B. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie strategii zapobiegania i kontroli tej choroby.

Błędem jest określanie wirusowego zapalenia wątroby mianem żółtaczki, co często się zdarza w mowie potocznej. Zażółcenie skóry może być jednym z objawów choroby, ale nie pojawia się u wszystkich chorych. Ponadto występuje ono również w innych schorzeniach. Co ważne, żółtaczka nie jest chorobą, a jedynie objawem procesów patologicznych, które toczą się w organizmie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A)

Chorobę wywołuje wirus zapalenia wątroby typu A. Do zakażenia dochodzi drogą oralno-fekalną – poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub spożycie skażonej żywności (również wody). Zdarza się, że choroba rozwija się na skutek kontaktów seksualnych z zakażonym, a także drogą krwi (najczęściej wśród narkomanów przez skażone igły).

Wirus zapalenia wątroby typu A po dostaniu się do przewodu pokarmowego człowieka zaczyna intensywnie się namnażać. Następnie dochodzi do zakażenia wątroby, rozwija się stan zapalny i pojawiają się objawy chorobowe. Czas wylęgania wynosi od 2 do 6 tygodni.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A mogą utrzymywać się przez bardzo długi czas – nawet kilka miesięcy. Mimo to choroba nie przechodzi w postać przewlekłą.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B)

To zakażenie wywołane przez wirusa zapalenia wątroby typu B. Istnieją aż 4 szczepy tego patogenu, jednak każdy z nich wywołuje takie same objawy kliniczne. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z krwią (lub płynami ustrojowymi zakażonej osoby, w których jest obecna domieszka krwi). Ryzyko wzrasta w czasie przetaczania krwi, kontaktów seksualnych, a także zabiegów przebiegających z naruszeniem ciągłości skóry (dotyczy to m.in. zabiegów kosmetycznych, fryzjerskich, medycznych).

Według Światowej Organizacji Zdrowia aż 2 miliardy osób na świecie przeszło zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B. Choroba może mieć różny przebieg. Czas wylęgania wynosi od 6 tygodni do nawet 6 miesięcy. Po tym czasie rozwija się faza ostra. Zdarzają się zakażenia bezobjawowe, które kończą się pełnym wyleczeniem. Jednak w niektórych przypadkach przechodzą w formę przewlekłą.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C)

Zakażenie jest wywołane wirusem zapalenia wątroby typu C. Według danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Polsce zakażone jest nawet 1,4% populacji. Patogen przenosi się drogą krwi (poprzez kontakt z zakażoną krwią). Do zakażenia może dojść w trakcie wykonywania procedur medycznych bez zachowania zasad bezpieczeństwa, w czasie zabiegów kosmetycznych (zwłaszcza wykonywania tatuażu) lub zakłucia igłą. Zagrożenie stanowią także ryzykowne zachowania seksualne. Zdarzają się również zakażenia wewnątrzmaciczne płodu lub w czasie porodu. Ryzyko szacowane jest na 10%.

Zakażenie wirusem wątroby typu C tylko w 15% przypadków ma ostry przebieg. Większość zakażonych zmaga się z przewlekłą chorobą wątroby. Może ona przebiegać bezobjawowo nawet przez kilkadziesiąt lat. Prowadzi do rozwoju marskości wątroby lub raka wątroby oraz związanych z nimi innych zaburzeń.

Wirusowe zapalenie wątroby – objawy

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A w większości przypadków są łagodne. Dolegliwości nie są charakterystyczne, dlatego zwykle nie są łączone z zakażeniem wirusem zapalenia wątroby. Osoba chora jest osłabiona, senna i łatwo się męczy. Dokuczają jej nudności, ból brzucha, wymioty, brak apetytu. Mogą pojawić się także powiększenie wątroby, gorączka, świąd skóry, bóle mięśni i stawów oraz żółtaczka. Objawy ustępują samoistnie.

Nieco inaczej przebiega wirusowe zapalenie wątroby typu C i B. Oba z nich przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo. Dolegliwości, które się pojawiają nie są nasilone oraz nie wiążą się bezpośrednio z uszkodzeniem wątroby. Mowa m.in. o osłabieniu, zmęczeniu i ogólnym pogorszeniu samopoczucia. Osoba chora nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest nosicielem wirusa. Stwarza to realne ryzyko zakażenia innych ludzi. Ponadto wirusowe zapalenie wątroby typu B i C może przejść w postać przewlekłą.

Przy wirusowym zapaleniu wątroby typu B mogą pojawić się następujące objawy:

  • nudności,
  • utrata apetytu,
  • bóle mięśni,
  • gorączka,
  • ciemny mocz,
  • wzmożona męczliwość,
  • ból brzucha,
  • żółtaczka,
  • uporczywy świąd skóry.

Zdarza się, że rozwija się piorunujące zapalenie wątroby. Wiąże się ono z wysoką śmiertelnością. U 10% dorosłych rozwija się przewlekłe zapalenie wątroby.

Objawy zapalenia wątroby typu C w fazie ostrej są łagodne i niecharakterystyczne. Zalicza się do nich:

  • zmęczenie,
  • brak apetytu,
  • utratę masy ciała,
  • bóle mięśni i stawów,
  • mdłości,
  • żółtaczkę.

U części chorych objawy ustępują samoistnie bez leczenia. Jednak w większości przypadków choroba przechodzi w zapalenie przewlekłe.

Przewlekłe zapalenie wątroby

Przewlekła postać choroby wątroby zwykle przebiega bezobjawowo. Problem pojawia się, gdy na skutek zaawansowanych procesów chorobowych dochodzi do rozwoju powikłań. Do najczęstszych z nich należą:

  • marskość wątroby,
  • rak wątroby,
  • błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • nadciśnienie wrotne,
  • żylaki przełyku,
  • encefalopatia wątrobowa,
  • cukrzyca,
  • choroby skóry.

U chorych obserwuje się wodobrzusze, zaburzenia układu krzepnięcia oraz krwawienia do przewodu pokarmowego. Część osób umiera z powodu powikłań wirusowego zapalenia wątroby.

Rozpoznanie wirusowego zapalenia wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby często jest rozpoznawane przypadkowo, gdy w czasie rutynowych badań kontrolnych lekarz stwierdza nieprawidłowe wartości enzymów wątrobowych. Taka sytuacja jest wskazaniem do podjęcia dalszej diagnostyki. Zdarza się, że w badaniu palpacyjnym obecne jest powiększenie wątroby. U chorych z żółtaczką widoczne jest zabarwienie twardówek oraz skóry.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A można wykryć za pomocą testu ELISA. Pozwala on potwierdzić obecność przeciwciał swoistych dla danego antygenu. W diagnostyce wykorzystuje się też inne testy o podobnym działaniu.

Zapalenie wątroby typu B wykrywa się w badaniach krwi. Podstawowym testem jest stwierdzenie obecności przeciwciała anty-HBs. Interpretacja wyniku jest zależna od tego, czy dana osoba była szczepiona przeciwko WZW typu B. W diagnostyce można zastosować również test PCR, który wykrywa materiał genetyczny wirusa w organizmie człowieka.

W diagnostyce wirusowego zapalenia wątroby typu C wykorzystuje się kilka badań:

  • testy laboratoryjne krwi w kierunku przeciwciał anty-HCV,
  • test ELISA,
  • test Western blot,
  • test PCR.

W celu ustalenia stopnia uszkodzeń wykonuje się biopsję wątroby.

Leczenie wirusowego zapalenia wątroby

W niektórych przypadkach choroba może ustąpić bez leczenia. U wielu chorych udaje się powstrzymać jej rozwój, a tym samym uniknąć groźnych powikłań. W terapii stosuje się farmakoterapię lekami nowej generacji. Trzeba pamiętać, że leczenie jest długotrwałe.

Poza przyjmowaniem leków bardzo ważna jest zmiana stylu życia. Osoby chore powinny zrezygnować z picia alkoholu i palenia papierosów. Należy dążyć do normalizacji masy ciała. Istotny jest odpoczynek oraz ograniczenie aktywności.

Czy można zapobiec zakażeniu? Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby

Podstawą profilaktyki wirusowego zapalenia wątroby typu B są szczepienia ochronne. W Polsce szczepionka jest podawana noworodkom w 1. dobie życia. W razie potrzeby zaszczepić mogą się również osoby dorosłe (np. przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi). Istnieje również szczepienie przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu A. Trwają prace nad szczepionką przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.

Do profilaktyki zalicza się także:

  • stosowanie rękawic ochronnych przy kontakcie z krwią,
  • unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy,
  • sterylizowanie narzędzi kosmetycznych i medycznych.

Ważne jest także zachowanie higieny, a więc częste mycie rąk. Zaleca się również unikanie spożywania surowej żywności i wody z nieznanego źródła.

 

Źródła:

M. Jefferies i in., Update on global epidemiology of viral hepatitis and preventive strategies, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6232563/ (dostęp 07.07.2022).