Wody płodowe – co powinnaś o nich wiedzieć?

Płód w macicy otacza pęcherz płodowy. Jest to szczelnie zamknięty worek. Składają się na niego błony płodowe: owodnia, kosmówka, doczesna. Jest on wypełniony cieczą. To właśnie wody płodowe. Występują one niemal w każdej ciąży, ponieważ są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu. Zdarza się jednak bezwodzie. Ma to miejsce, gdy u dziecka nie rozwinęły się nerki lub doszło do przedwczesnego odejścia wód płodowych. Jest to sytuacja, która zagraża życiu płodu.

Czym są wody płodowe?

Wody płodowe, czyli płyn owodniowy, to wydzielina, która jest obecna w błonach płodowych otaczających rozwijające się w macicy dziecko. Początkowo są one produkowane przez owodnię – jedną z błon płodowych. Jednak na późniejszych etapach ciąży wydzielają je także płuca i nerki płodu.

W początkowych tygodniach ciąży płyn owodniowy jest przesiękiem krwi ciężarnej. Jednak z czasem stanowi go głównie mocz wydalany przez dziecko. Co ciekawe, maluch połyka go, a następnie wydala. Dzięki temu możliwy jest rozwój układu oddechowego, pokarmowego i moczowego.

Skład wód płodowych zmienia się w zależności od etapu ciąży. Jednak zawsze znaleźć można w nim:

• wodę,
• elementy komórkowe,
• hormony,
• aktywne enzymy,
• substancje odżywcze (białka, tłuszcze, sole mineralne, glukoza),
• białka układu immunologicznego.

W wodach płodowych obecne są także maź płodowa i meszek pokrywający skórę dziecka. Wchodzą one w ich skład dopiero w zaawansowanej ciąży.

Warto dodać, że wody płodowe ulegają ciągłej filtracji. Ich całkowita wymiana odbywa się w ciągu około 2–3 godzin. Na początku ciąży są one wchłaniane do układu krążenia ciężarnej. Natomiast dopiero na dalszych etapach rozwoju wewnątrzmacicznego są one połykane przez dziecko.

Jaka jest funkcja wód płodowych?

Rola płynu owodniowego jest bardzo ważna. Dzięki niemu płód może się prawidłowo rozwijać. Tworzy on środowisko, w którym panują do tego odpowiednie warunki. Wody płodowe powodują, że wewnątrz macicy panuje odpowiednia temperatura, a delikatna skóra maluszka nie ulega wysuszeniu.

Obecność wód płodowych zapewnia dziecku swobodę ruchów. Jest to bardzo ważne, ponieważ w ten sposób ćwiczy ono szkielet, mięśnie oraz układ nerwowy. Ponadto płyn zapobiega zaciskaniu się sznura pępowiny, co mogłoby prowadzić do niedotlenienia płodu.

Wody płodowe amortyzują wstrząsy i siły mechaniczne, które mogą działać na płód każdego dnia, kiedy jego mama porusza się. Jednocześnie chronią przed innymi silnymi bodźcami napływającymi z zewnątrz (np. hałasem).

Nie można zapomnieć o antybakteryjnych właściwościach płynu owodniowego. Dzięki temu chroni on przed infekcjami wewnątrzmacicznymi, które zawsze stanowią zagrożenie dla płodu. Dodatkowo wody płodowe dostarczają dziecko różnego rodzaju substancji odżywczych.

Jaka jest ilość wód płodowych?

To, ile jest wód płodowych, zależy przede wszystkim od etapu ciąży. Początkowo jest to zaledwie 10 mililitrów. Jednak ilość ta systematycznie wzrasta aż do 33. tygodnia ciąży. Wówczas może być nawet 1,5 litra płynu owodniowego. Następnie ilość ta maleje – do około 800 mililitrów w dniu porodu.

Ilość płynu owodniowego jest zawsze badana przez lekarza podczas badania ultrasonograficznego (USG). Można to zrobić przy pomocy dwóch metod. Co ważne, wynik nie jest podawany w mililitrach, ale w centymetrach. Do pomiaru ilości wód płodowych służą:

• MVP (ma­xi­mal ver­ti­cal po­cket) – jest to podłużny wymiar najgłębszej pionowej kieszonki płynu owodniowego,
• AFI (am­nio­tic flu­id index) – suma wymiarów czterech najgłębszych kieszonek płynu owodniowego.

Określenie tego, ile jest wód płodowych jest bardzo ważne, ponieważ ich nieprawidłowa ilość świadczy o nieprawidłowościach, które mają wpływ na rozwój dziecka oraz przebieg ciąży.

Małowodzie

Jest to sytuacja, w której jest za mała ilość wód płodowych w odniesieniu do danego etapu ciąży. Przyczyną zwykle są wrodzone wady ze strony układu moczowego dziecka. Zdarza się też, że odpowiada za nie nieprawidłowy przepływ maciczno-łożyskowy lub przedwczesne pęknięcie błon płodowych. Zmniejszona ilość wód płodowych może skutkować wewnątrzmacicznym obumarciem płodu, hipotrofią lub deformacjami.

Wielowodzie

Wielowodzie rozpoznaje się, gdy wód płodowych jest zbyt dużo. Nawet w połowie przypadków nie udaje się ustalić, co jest jego przyczyną. Nieprawidłowość ta może być jednak spowodowana m.in. wadami układu nerwowego lub przewodu pokarmowego, wadami twarzoczaszki, wrodzoną toksoplazmozą. Wielowodzie może prowadzić do przedwczesnego wycieku wód płodowych, wypadnięcia pępowiny, przedwczesnego oddzielenia łożyska lub niedotlenienia dziecka. W przypadku wystąpienia wielowodzia matka powinna pozostawać pod stałą kontrolą lekarza. Zazwyczaj zaleca się wtedy odpoczynek, leżenie oraz monitorowanie ilości wód. W razie konieczności może zostać przeprowadzona amniopunkcja – zmniejszająca dolegliwości związane z wielowodziem.

Jak wyglądają prawidłowe wody płodowe?

W prawidłowych warunkach wody płodowe są przezroczyste lub przyjmują lekko białawe zabarwienie (porównuje się je do wody z mydlinami). Nie są gęste. Nie mają też zapachu.

Jak rozpoznać, że odchodzą wody płodowe?

Odejście wód płodowych powinno nastąpić dopiero po rozpoczęciu się akcji porodowej. Zwykle ma to miejsce między 1. a 2. fazą porodu, czyli gdy trwa już czynność skurczowa macicy. W takiej sytuacji przyszła mama może nawet nie zauważyć, że sączy się płyn owodniowy. Może jednak zdarzyć się to nieco wcześniej - zanim ciężarna zgłosi się do szpitala. Warto zatem wiedzieć, jak rozpoznać odejście wód płodowych.

U większości ciężarnych obserwuje się sączenie wód płodowych. Oznacza to, że płyn wycieka powoli. Dlatego może zostać pomylony z wydzieliną z pochwy lub popuszczeniem moczu. Zdarza się też, że wody płodowe odchodzą intensywnie, czyli wyciekają strumieniem.

Jak wyglądają wody płodowe na wkładce?

Przyszła mama może zaopatrzyć się w specjalne wkładki, które pozwalają rozpoznać wody płodowe. Umieszcza się je na bieliźnie. Są one wyposażone w pasek do wykrywania pH. Płyn owodniowy ma pH równe lub wyższe od 6,5.
Gdy pasek do wykrywania płynu owodniowego na wkładce zmienia swój kolor na niebieski lub zielony, ma miejsce sączenie wód płodowych. W takiej sytuacji przyszła mama powinna skontaktować się z lekarzem.

Jak długo mogą się sączyć wody płodowe?

Sączenie wód płodowych może trwać około kilka godzin. Należy pamiętać, że nawet przy nagłym wypłynięciu płynu owodniowego, nie dochodzi do jego całkowitej utraty. Dlatego maluszek jest jeszcze przez pewien czas chroniony. Mimo to wyciek wód płodowych powinien być zawsze niezwłocznie skonsultowany z lekarzem, ponieważ wzrasta ryzyko infekcji – zwłaszcza gdy wody płodowe sączą się przed spodziewanym terminem porodu.

Wody płodowe – co powinno zaniepokoić?

Szczególną uwagę należy zwrócić na kolor wód płodowych. Jego zmiana zwykle świadczy o nieprawidłowościach, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.

Zielone wody płodowe są oznaką niedotlenienia dziecka. Zabarwienie jest spowodowane wydaleniem smółki, ponieważ pod wpływem stresu zwieracze rozluźniają się. Zdarza się, że taki kolor płynu owodniowego obserwuje się przy ciąży przenoszonej lub infekcji.

Niepokój powinny wzbudzić czerwone lub brunatne wody płodowe. Taki kolor świadczy o przedwczesnym odklejeniu się łożyska.

Uwagę trzeba zwrócić też na to, kiedy odchodzą wody płodowe. Jeżeli ma to miejsce przed 34. tygodniem ciąży mowa o przedwczesnym odejściu wód płodowych. Wówczas należy podjąć odpowiednie działania medyczne, które mają na celu zabezpieczenie dziecka.

Odejście wód płodowych – kiedy udać się do szpitala?

Sączące się wody płodowe są wskazaniem do niezwłocznego skonsultowania się z lekarzem. Niewielki ich ubytek niekoniecznie świadczy o nieprawidłowościach, najlepiej jednak szybko skonsultować się ze specjalistą. Jest to niezwykle istotne w przypadku, gdy wyciek ma miejsce przed 37. tygodniem ciąży lub pojawiają się oznaki nieprawidłowości:

• zmiana koloru wód płodowych,
• nieprzyjemny zapach płynu owodniowego,
• krwawienie z dróg rodnych,
• wraz z odejściem wód płodowych nie pojawiają się inne oznaki porodu,
• nagłe pogorszenie się samopoczucia.

Jednocześnie warto pamiętać, że brak odejścia wód płodowych po rozpoczęciu się czynności skurczowej macicy nie jest sytuacją nieprawidłową. Przyszła mama powinna liczyć skurcze, obserwować swój organizm i pozostać w kontakcie z położną lub lekarzem prowadzącym.